Burgerparticipatie verbeteren
In het URBACT Agents of Co-existence Network hebben negen gemeenten hun krachten gebundeld om burgerparticipatie te verbeteren. Op basis van eerdere ervaringen, binnen hun stad of elders, zijn ze op zoek naar manieren om burgers te betrekken bij de besluitvorming. Sommigen hebben al jarenlange ervaring, anderen zijn net begonnen. Maar ze geloven allemaal dat het betrekken van burgers bij de besluitvorming de weg vooruit is voor een 21e-eeuwse fitte burgermaatschappij.
Een goed voorbeeld van burgerparticipatie is het opstellen van een participatieve begroting. Het is een manier om burgers in staat te stellen ideeën voor het algemeen welzijn van hun buurt of stad te ontwikkelen en uit te voeren. Er zijn ook verschillende voorbeelden van burgervergaderingen binnen het netwerk. Sommige hebben goede resultaten geboekt, andere hebben minder goed gewerkt.
Leren van fouten
Leren van zowel goede als slechte praktijken is belangrijk voor het netwerk en daarom hebben ze hun eigen 'OOPS wisselbeker' geïntroduceerd. De beker wordt uitgereikt aan de stad met de "beste slechte praktijk", dat wil zeggen een slecht voorbeeld van burgerparticipatie waaruit de meeste lessen kunnen worden geleerd. De eerste editie van de 'OOPS award' werd uitgereikt aan de stad Gdańsk (PL) voor het delen van de uitdagingen waarmee ze werden geconfronteerd bij hun 3e editie van een burgervergadering. Hoewel 2 eerdere edities van hun volksvergadering succesvol waren geweest, was deze derde dat niet. Een van de redenen was dat het onderwerp van discussie niet duidelijk gedefinieerd was, wat leidde tot vage aanbevelingen die te moeilijk te implementeren waren, wat vervolgens weer leidde tot ontmoediging en wantrouwen onder de burgers. Het gevolg was dat veel van de goodwill die door eerdere bijeenkomsten was gecreëerd, onderweg verloren ging. Dit voorbeeld laat duidelijk zien waar de dingen de verkeerde kant op kunnen gaan als je niet voorzichtig bent met het ontwerpen van het burgerparticipatie- en/of besluitvormingsproces.
De rol van ambtenaren
Zoals hierboven vermeld, is een van de belangrijkste doelstellingen van het Agents of Co-existence Network om te kijken naar de rol van ambtenaren. Studies tonen aan dat over het algemeen alle actoren die betrokken zijn bij lokale democratie voorstander zijn van meer participatieve besluitvorming, of het nu gaat om politici, burgers uit het maatschappelijk middenveld of ambtenaren. Ambtenaren vinden het belangrijk om burgers bij het besluitvormingsproces te betrekken. Ze neigen echter meer naar 'burgers raadplegen' dan naar hen daadwerkelijk beslissingsbevoegdheid geven. Dit is niet zo vreemd, aangezien ambtenaren meestal experts zijn op hun vakgebied en niet getraind of gewend zijn om te vertrouwen op de expertise van het grote publiek. Ook maakt 'het systeem' het niet altijd gemakkelijk voor ambtenaren om burgers bij het besluitvormingsproces te betrekken. Deze kenmerken van het bestuur uit het industriële tijdperk vormen obstakels voor maatschappelijke verandering:
- een op regels gebaseerde mentaliteit (geen ruimte voor improvisatie of dingen op een andere manier doen)
- kortetermijndenken (het project moet zo snel mogelijk af, geen tijd)
- incrementele besluitvorming (wie is de echte beslisser?)
- uitvoering in silo's (geeft werknemers een gevoel van stabiliteit)
Als je met deze kenmerken rekening houdt, kun je gemakkelijk zien waarom het moeilijk is om ambtenaren te betrekken bij participatieprocessen met burgers over onderwerpen waarvoor zij verantwoordelijk zijn.
Burgerparticipatie vereist systeemveranderingen
In algemene zin zien we dat oude, lang gevestigde gewoonten van besluitvorming in het publieke domein effectieve samenwerking tussen burgers en overheid vaak in de weg staan. We realiseren ons dat bestaande manieren niet meer werken, maar tegelijkertijd vinden we het erg moeilijk om nieuwe manieren te introduceren vanuit het systeem dat we hebben opgezet. In plaats van systeemveranderingen door te voeren, kiezen we voor wat een veilige optie lijkt: we introduceren nieuwe manieren van werken door middel van pilots. Als de pilot werkt, kopiëren we deze voor andere projecten, totdat er een moment komt dat de pilot niet werkt en dan laten we het rusten. Zoals het voorbeeld van Gdańsk met de burgervergaderingen laat zien.
In werkelijkheid hebben we voor een echte transitie deze systeemverandering nodig: een ander gedrag van politici, ambtenaren en ook van burgers/het maatschappelijk middenveld. Ieder van ons heeft een rol te spelen in het succesvol openstellen van het besluitvormingsproces.
De komende 2 jaar zal het netwerk van Agents of Co-Existence zich richten op het verbeteren van de vaardigheden en competenties van gemeentepersoneel en het creëren van nieuwe organisatiestructuren om burgerparticipatie verder te stimuleren en een stevigere basis voor democratie te creëren. Want zoals de burgemeester van de stad Genk, hoofdpartner van het netwerk, zei bij de aftrap van de eerste bijeenkomst van het netwerk in november: "Burgerparticipatie is een proces, geen project!".
Aangepast van een artikel geschreven door AnjaH26 op 05/12/2023
