Ο πειραματισμός είναι το κλειδί που θα οδηγήσει στην αλλαγή και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το URBACT εισήγαγε ένα νέο εργαλείο στη διαδικασία του σχεδιασμού δράσεων. Είναι ευκαιρία να κατανοήσουμε τον θετικό αντίκτυπο των πιλοτικών δοκιμών από τον προηγούμενο κύκλο των Δικτύων Σχεδιασμού Δράσεων και να διαβάσουμε παρακάτω μερικά από τα ευρήματα της τελευταίας μελέτης του URBACT σχετικά με τον ρόλο αυτών των δοκιμαστικών δραστηριοτήτων - γνωστές και ως δράσεις μικρής κλίμακας.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι πόλεις που συμμετέχουν σε ένα Δίκτυο Σχεδιασμού Δράσεων αναμένεται να αναπτύξουν τις δικές τους τοπικές στρατηγικές και ένα σύνολο δράσεων, ως απάντηση σε μια αστική πρόκληση της επιλογής τους. Για να γίνει αυτό, οι πόλεις-εταίροι ενθαρρύνονται έντονα να ακολουθήσουν μια συμμετοχική προσέγγιση, η οποία σημαίνει ότι φέρνουν σε επαφή διαφορετικούς ανθρώπους για να συνεργαστούν σε τοπικό επίπεδο. Γνωστή ως τοπική ομάδα URBACT, αυτή η ομάδα πολλαπλών ενδιαφερομένων συγκεντρώνει ένα ευρύ φάσμα ατόμων - όπως τοπικές αρχές, κοινοτικές οργανώσεις, ΜΚΟ, άλλα δημόσια ιδρύματα όπως πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και πολίτες. Παράλληλα με τις διακρατικές ανταλλαγές μεταξύ των πόλεων-εταίρων που προέρχονται από διαφορετικές χώρες και την υποστήριξη του επικεφαλής εμπειρογνώμονα, κάθε τοπική ομάδα URBACT διαθέτει τα κατάλληλα συστατικά για τη συν δημιουργία του πιο σημαντικού επιτεύγματος των δικτύων σχεδιασμού δράσεων: του ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης.
Από το 2019 ένα νέο στοιχείο έχει προστεθεί σε αυτό το μείγμα: η δυνατότητα εκτέλεσης δοκιμαστικών δράσεων, των λεγόμενων "Δράσεων μικρής κλίμακας". Μια δράση μικρής κλίμακας είναι μια ιδέα που έχει ήδη δοκιμαστεί σε άλλη πόλη ή κάτι νέο και καινοτόμο, το οποίο θέλουμε να τεθεί σε δοκιμή. Μέσα από την εμπειρία της πιλοτικής εφαρμογής, η Τοπική Ομάδα του URBACT μπορεί να ελέγξει τη συνάφεια, τη σκοπιμότητα και την προστιθέμενη αξία της πιθανής μελλοντικής εφαρμογής της ιδέας σε διαφορετικά τοπικά πλαίσια. Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα είδος "απόδειξης της έννοιας" για να εξακριβωθεί αν μια ιδέα, μια υπόθεση, είναι συνεκτική και ρεαλιστική. Εάν είναι επιτυχής, η δράση μπορεί να ληφθεί υπόψη στα μελλοντικά σχέδια της πόλης και στο ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης. Για τη διεξαγωγή δράσεων μικρής κλίμακας, οι πόλεις από τα προηγούμενα δίκτυα του URBACT προϋπολόγισαν 10 000 ευρώ ανά εταίρο.
Αυτό ήταν κάτι πρωτόγνωρο για το πρόγραμμα URBACT, οπότε ήταν αβέβαιο το αν οι πόλεις θα εκμεταλλεύονταν αυτή την ευκαιρία ή αν θα έβλεπαν την προστιθέμενη αξία της διεξαγωγής τέτοιων πειραματισμών. Για να αξιολογηθούν οι επιτυχίες και οι παγίδες από αυτές τις δοκιμαστικές δραστηριότητες, στα τέλη του 2022 ξεκίνησε μια μελέτη. Για να ενημερωθείτε, διαβάστε παρακάτω τα κύρια συμπεράσματά της.
Μικρής κλίμακας τι;
Για να απαντηθεί καλύτερα αυτό το ερώτημα, ερωτήθηκαν εκπρόσωποι από 23 δίκτυα σχεδιασμού δράσεων (2019 - 2022). Η πρώτη ερώτηση που τέθηκε στα δίκτυα ήταν αν η έννοια και η σημασία της δράσης μικρής κλίμακας ήταν εύκολα κατανοητή από τους εταίρους της πόλης. Οι απαντήσεις ήταν μάλλον διαφορετικές. Από τη μία πλευρά, οι πόλεις που είχαν προηγούμενη εμπειρία από έργα βασισμένα στον πειραματισμό ήταν αρκετά άνετες και κατανόησαν αμέσως την έννοια, ενώ για πολλές άλλες πόλεις παρέμενε αρκετά ασαφής. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στην ίδια την καθοδήγηση που παρείχε το URBACT. Δεδομένου ότι δεν υπήρχε ακριβής κατευθυντήρια γραμμή που να εξηγεί τι ήταν (και τι δεν ήταν) μια δράση μικρής κλίμακας, οι πόλεις κατέληξαν να βρουν τις δικές τους εκδοχές και ερμηνείες. "Πώς ορίζετε το "μικρό" στη δράση μικρής κλίμακας; Δεν είναι τόσο εύκολο!", σχολίασε ένας επικεφαλής εταίρος.
Δεν υπήρχε καμία καταγεγραμμένη εμπειρία -του ποια δράση θεωρείται μεγάλη-στο παρελθόν, κανένα άρθρο, κανένα βίντεο ή κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο που να αφορά εκδηλώσεις μεγάλης κλίμακας και που να μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αντίστοιχων ικανοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι τα περισσότερα δίκτυα έπρεπε να βρουν κάποια σαφήνεια από μόνα τους, συχνά βασιζόμενα σε εμπειρογνώμονες του URBACT. Οι ανταλλαγές μεταξύ επικεφαλής εμπειρογνωμόνων από διαφορετικά δίκτυα σχεδιασμού δράσης αποδείχθηκαν πολύ γόνιμες, αφού επέτρεψαν τις συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο καλύτερης εισαγωγής των Δράσεων Μικρής Κλίμακας. Η ευελιξία και το περιθώριο έκφρασης είναι ακριβώς αυτό που έκανε τη συνολική εμπειρία τόσο ενδιαφέρουσα, πλούσια και ποικιλόμορφη σε όλα τα δίκτυα. Μόλις οι πόλεις κατανόησαν την αρχή αυτών των δοκιμαστικών δραστηριοτήτων, ένα ερώτημα εξακολουθούσε να τίθεται: θα δοκιμάσουν οτιδήποτε; Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Δράσεις Μικρής Κλίμακας δεν αποτελούσαν υποχρεωτικό προϊόν, αλλά μάλλον έναν προαιρετικό τρόπο για την πιλοτική δοκιμή ιδεών με σκοπό την περαιτέρω ανάπτυξη των ολοκληρωμένων σχεδίων δράσης.
Μικρές δράσεις, μεγάλος αντίκτυπος
Αξιοποίησαν οι πόλεις την ευκαιρία των δράσεων μικρής κλίμακας; Χωρίς αμφιβολία, ναι. Η μελέτη διαπίστωσε ότι και τα 23 δίκτυα σχεδιασμού δράσεων χρησιμοποίησαν την ευκαιρία για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων, με συνολικά 236 δράσεις μικρής κλίμακας να έχουν καταγραφεί σε όλα τα δίκτυα. Σχεδόν όλες οι πόλεις έκαναν τουλάχιστον μία προσπάθεια και αρκετές από αυτές πραγματοποίησαν τρεις, τέσσερις ή και πέντε δράσεις. "Οι πόλεις-εταίροι μας ενθουσιάστηκαν τόσο πολύ με τις δράσεις μικρής κλίμακας που αφιέρωσαν πολύ χρόνο και ενέργεια για να πραγματοποιήσουν κάποιες. Κάποια στιγμή, έπρεπε να τους υπενθυμίσουμε ότι το βασικό αποτέλεσμα της διαδικασίας δεν ήταν οι δοκιμαστικές δραστηριότητες, αλλά το ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης τους", δήλωσε ένας από τους επικεφαλής εταίρους κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης.
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πόλεις ήταν πολύ ενθουσιώδεις. Οι δραστηριότητες διαμορφώθηκαν ανάλογα με τη συγκεκριμένη θεματική εστίαση, τις υπάρχουσες ικανότητες και δεξιότητες των εμπλεκόμενων ατόμων, καθώς και την ύπαρξη άλλων δράσεων που είχαν ήδη υλοποιηθεί. Αν και θα ήταν δύσκολο να κατηγοριοποιήσουμε με αυστηρότητα τις δράσεις μικρής κλίμακας, μπορούμε να πούμε ότι οι πιο συχνά καταγεγραμμένες μορφές δραστηριοτήτων περιλαμβάνουν εργαστήρια και εκδηλώσεις, ακολουθούμενες από πρωτότυπα συστημάτων προϊόντων-υπηρεσιών και έρευνες ή συνεντεύξεις. Μεταξύ όλων αυτών, πολλές δράσεις αποσκοπούσαν στη συγκέντρωση της γνώμης του κοινού.
Οι πόλεις-εταίροι χρησιμοποίησαν μια σειρά από μεθόδους για να συνεργαστούν με τις κοινότητες τους, όπως η διοργάνωση μιας φωτογραφικής αποστολής με εφήβους από δημοφιλείς γειτονιές για να εξερευνήσουν, να καταγράψουν και παράλληλα να αξιολογήσουν αυτές τις περιοχές, όπως συνέβη στην περίπτωση του Dinslaken (Γερμανία), εταίρου του Δικτύου Active Citizens. Άλλα παραδείγματα όπως αυτό του Druskininkai (Λιθουανία), εταίρου από το Δίκτυο Tourism Friendly Cities, περιλάμβαναν την πρόσκληση ατόμων με αναπηρία προκειμένου να πραγματοποιήσουν -ως χρήστες- αξιολόγηση της πόλης - για να πιστοποιήσουν τη φιλικότητα των αστικών υποδομών προς την αναπηρία.
Οι δοκιμαστικές δράσεις ήταν επίσης αποτελεσματικές για την από κοινού παραγωγή ιδεών. Για παράδειγμα, η πόλη της Μόντενα (Ιταλία) από το Δίκτυο Zero Carbon Cities διοργάνωσε ένα hackathon στο πλαίσιο της διεθνούς πρωτοβουλίας Climathon, φέρνοντας σε επαφή φοιτητές πανεπιστημίων, έτσι ώστε να μπορέσουν να παράγουν καινοτόμες ιδέες και spin-off έργα για τη σχεδιαζόμενη ανάπλαση της βιομηχανικής περιοχής Torrazzi. Όσον αφορά την κατασκευή πρωτοτύπων νέων υπηρεσιών και διαδικασιών η πόλη Heerlen (Κάτω Χώρες), επικεφαλής εταίρος του Δικτύου SibDev, εφάρμοσε πιλοτικά τη "συνταγή μοναξιάς". Στόχος ήταν να χρησιμοποιηθεί η κοινωνική θεραπεία ως φάρμακο για την αντιμετώπιση της μοναξιάς μεταξύ των ηλικιωμένων και, ως εκ τούτου, να αναπτυχθούν "σύνδεσμοι γειτονιάς" για την υποστήριξη των ασθενών και την πυροδότηση συναντήσεων και κοινωνικών συγκεντρώσεων.
Επιπλέον, οι πειραματισμοί αυτοί αξιοποιήθηκαν για τη δοκιμή νέων προϊόντων και χώρων, όπως η δημιουργία ενός προσωρινού καταστήματος στο κέντρο της Coimbra (Πορτογαλία) για την προώθηση περιφερειακών προϊόντων μέσα από το δίκτυο Food Corridors. Ή ακόμη και το κλείσιμο ενός δρόμου στο κέντρο της πόλης Turku (Φιλανδία) για να δοκιμαστούν διαφορετικές χωροταξικές ρυθμίσεις που είναι περισσότερο ανθρωποκεντρικές, καθώς αυτός ήταν ένας από τους βασικούς στόχους του δικτύου Healthy Cities.
Η Δοκιμή έχει σημασία
Συνολικά, η μελέτη δείχνει ότι οι δράσεις μικρής κλίμακας θεωρήθηκαν ως ένα πολύτιμο μέσο για τις πόλεις προκειμένου να προωθήσουν δράσεις και να δοκιμάσουν στην πραγματικότητα τις ιδέες τους. Όπως και να το αποκαλέσετε -- Δράσεις μικρής κλίμακας, πιλοτική δράση, πρωτότυπο -- οι δοκιμαστικές δραστηριότητες αποδείχθηκαν επωφελείς όχι μόνο για την επικύρωση ή μη δράσεων που θα τροφοδοτήσουν το ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, αλλά και ως ένα εξαιρετικό εργαλείο για την προώθηση της δέσμευσης και της συμμετοχής των μελών της τοπικής ομάδας του URBACT και άλλων ενδιαφερόμενων ατόμων στην κάθε πόλη. "Όλοι μπήκαν στη διαδικασία και απόλαυσαν αυτή την ευκαιρία. Με την Τοπική Ομάδα του URBACT, αναπτύξαμε δεκάδες ιδέες για δράσεις μικρής κλίμακας! Αφήσαμε μάλιστα την Τοπική Ομάδα μας να πραγματοποιήσει μόνη της κάποιες Δράσεις Μικρής Κλίμακας, καθώς όλοι ήταν τόσο πρόθυμοι να κάνουν επιπλέον δράσεις", δήλωσε ένας επικεφαλής εταίρος.
Πιέζοντας τους εταίρους να συνεχίσουν τις δραστηριότητες δοκιμών σε τοπικό επίπεδο, το URBACT επέτρεψε στις πόλεις να είναι πιο ευέλικτες, πιο ευκίνητες και πιο δημιουργικές. Όλα αυτά είναι, περισσότερο από ποτέ, απαραίτητα για την αντιμετώπιση του συνεχώς αυξανόμενου αριθμού προβλημάτων που έχουν να αντιμετωπίσουν οι πόλεις τώρα και στο μέλλον. "Οι περισσότερες από τις δράσεις μικρής κλίμακας που πραγματοποιήθηκαν στο δίκτυο μας έγιναν μακροπρόθεσμες δραστηριότητες των ολοκληρωμένων σχεδίων δράσης των πόλεων", σχολίασε ένας επικεφαλής εμπειρογνώμονας, "αυτός ήταν ένας σαφής στόχος για εμάς, να δοκιμάσουμε κάτι πριν το ενσωματώσουμε σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης". Είτε στο πλαίσιο ενός δικτύου σχεδιασμού δράσης είτε όχι, ένα πράγμα είναι σαφές: ναι, η δοκιμή είναι σημαντική.
Αυτό το άρθρο συνυπογράφουν οι Selam Mebrahtu και Christophe Gouache
