Η Φαρκαδόνα, ένας μικρός δήμος στην Ελλάδα, περιγράφει το σχέδιο της να αξιοποιήσει το υπάρχον φυσικό τοπίο για την οικοδόμηση της ψυχικής, σωματικής και φυσικής υγείας κατά τη διάρκεια του προγράμματος Healthy Cities. Έχοντας αξιόλογη υπάρχουσα εμπειρία σε έργα δημόσιας υγείας, η Φαρκαδόνα επίσης μοιράζεται έξυπνες επιλογές διακυβέρνησης για τοπικούς ηγέτες έτσι ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τα έργα για την υγεία.
Ο τόπος
Η Φαρκαδόνα είναι ένας μικρός δήμος που βρίσκεται στην Κεντρική Ελλάδα. Με πληθυσμό 13.396 κατοίκους, οι 18 μικρές πόλεις και χωριά του δήμου βρίσκονται ανάμεσα σε μια εύφορη, γεωργική πεδιάδα και κάποια χαμηλά βουνά με βοσκοτόπια, μικρά δάση και αρκετά ποτάμια.
Ο δήμος διαθέτει σημαντική πολιτιστική κληρονομιά, μέσα από τις δικές του καλά διατηρημένες παραδόσεις και τα ιστορικά μνημεία από τις αρχαίες πόλεις της προϊστορικής, της μυκηναϊκής και της βυζαντινής περιόδου. Σήμερα η οικονομία βασίζεται κυρίως στη σύγχρονη γεωργία και την παραδοσιακή κτηνοτροφία, εκτός από το εμπόριο και τις βιομηχανίες τροφίμων.
Στρατηγικός Σχεδιασμός
Το στρατηγικό σχέδιο της Φαρκαδόνας για την υγεία στοχεύει στην αξιοποίηση του πλούσιου τοπίου για την ενεργοποίηση της ανθρώπινης υγείας, των φυσικών πόρων και των παραγωγικών ικανοτήτων. Ο γενικός στόχος είναι να συνδυαστούν η γεωργία, η πολιτιστική κληρονομιά, το περιβάλλον, οι δεξιότητες και η ανάπτυξη ικανοτήτων για να εξασφαλιστεί η βιώσιμη οικονομική, κοινωνική και αστική ανάπτυξη και να οικοδομηθεί ένα υγιές μέλλον, ανθεκτικό στις περιβαλλοντικές απειλές, με μια δυναμική οικονομία και μια ισχυρή, ενωμένη κοινωνία.
Αναλυτικά, όσον αφορά το τοπίο της περιοχής, αυτό σχετίζεται με τη διατήρηση της πολιτιστικής και περιβαλλοντικής κληρονομιάς της περιοχής με τρόπο που να παρέχει προστασία από φυσικές καταστροφές (δηλαδή πλημμύρες). Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης την προώθηση και την παραγωγή τοπικών προϊόντων υψηλής ποιότητας για τη δημιουργία μιας ξεχωριστής ταυτότητας ποιότητας για την περιοχή.
Με την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας με επενδύσεις και επιχειρηματικότητα, ο δήμος ελπίζει να καταπολεμήσει την ανεργία των νέων και τη φτώχεια. Η κινητικότητα των ανθρώπων και οι διαπολιτισμικές επαφές θα ενθαρρυνθούν για την αύξηση της κοινωνικής συνοχής, ενώ η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, η εξοικονόμηση ενέργειας και η αξιοποίηση της εξειδικευμένης γνώσης είναι επίσης στην ημερήσια διάταξη.
Όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία, η Φαρκαδόνα σχεδιάζει να πληρεί όλες τις προϋποθέσεις για τη δημόσια υγεία, την ποιότητα ζωής και την ευημερία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εγκαταστάσεων και της περίθαλψης, των υπηρεσιών υψηλού επιπέδου και των υποδομών, ενώ παράλληλα κάνει διαβούλευση με τους τοπικούς φορείς και διασφαλίζει την προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.
Υγιείς στρατηγικές “Volume 1”: Φιλοδοξίες και προκλήσεις
Οι κύριες φιλοδοξίες της πολιτικής της Φαρκαδόνας για την υγιή πόλη συνάδουν με την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, εστιάζοντας στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης 3 (καλή υγεία και ευημερία) και 11 (βιώσιμες πόλεις και κοινότητες), και αφορούν τις πόλεις στον αγροτικό χώρο.
Η πρώτη πρόκληση αφορά το γεγονός ότι ορισμένες περιοχές του δήμου είναι κάπως απομονωμένες, σε απόσταση από τα αστικά κέντρα που παρέχουν υψηλότερο επίπεδο ιατρικών, εκπαιδευτικών και πολιτιστικών υπηρεσιών. Οι πολιτικές υγείας του δήμου αποσκοπούν στη βελτίωση της πραγματικής ή εικονικής σύνδεσης μεταξύ των οικισμών και, παράλληλα, μεταξύ των οικισμών και των τοπικών ιατρικών κέντρων τους, προκειμένου να ξεπεραστεί αυτή η απομόνωση.
Η Φαρκαδόνα στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού για την πρόληψη των ασθενειών μέσω ενημερωτικών εκστρατειών για δράσεις υγείας, κοινωνικής και περιβαλλοντικής διαβίωσης καθώς και με την ενθάρρυνση της συμμετοχής τους σε αθλητικές εκδηλώσεις. Η υγιεινή διαβίωση θα καθιερωθεί επίσης με δράσεις βιώσιμης κινητικότητας, οι οποίες έχουν σημαντικό θετικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία και ευημερία, αλλά και με την αξιοποίηση της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας μέσω του πολιτισμού.
Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο (ιατρικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές), ώστε να παρέχονται ποιοτικές υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας στους πολίτες. Επιπλέον, θα πρέπει να βελτιωθούν η κοινωνική ένταξη, η συνοχή, η δημοκρατική συμμετοχή και η ενεργός συμμετοχή των πολιτών. Αυτό θα προωθηθεί εν μέρει με την ενεργοποίηση των πολιτών, ως τοπικών φορέων, και την ενθάρρυνσή τους να συμμετάσχουν στην ανάπτυξη ενός πολυτομεακού σχεδίου δράσης που αφορά τον αστικό χώρο και την τοπική ανάπτυξη.
Υγιείς στρατηγικές “Volume 2”: Πυλώνες, δράσεις
Οι δημοτικές πολιτικές υγείας αποτελούνται από τέσσερις πυλώνες: τη διαβίωση, τα προϊόντα, τον πολιτισμό και την κοινωνία.
Οι κύριες κατηγορίες των δράσεων είναι:
- ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ, ΒΛΑΣΤΗΣΗ, ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: Εδώ περιλαμβάνονται χώροι πρασίνου για άθληση και αναψυχή, βιώσιμη παραγωγή και προϊόντα υψηλής ποιότητας στον τομέα της αγροδιατροφής, καθώς και δράσεις έξυπνης διαχείρισης του νερού και των αποβλήτων.
- ΣΥΝΔΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ: Περιλαμβάνει τη βιώσιμη κινητικότητα, τη μικροκινητικότητα, την περιπατητικότητα και την οδική ασφάλεια, καθώς και τεχνολογίες συνδεσιμότητας, όπως έξυπνες εφαρμογές και συστήματα «Διαδικτύου των Πραγμάτων» (Internet of Things – IoT).
- ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ: Περιλαμβάνει την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, υπηρεσιών για τους ευάλωτους συμπολίτες μας και δράσεις για άτομα με αναπηρία.
- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ: Αυτό περιλαμβάνει σωματικές δραστηριότητες και αθλήματα για όλους, την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς για την ψυχική υγεία και τη διοργάνωση τοπικών εορταστικών εκδηλώσεων.
- ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: Περιλαμβάνει την ευαισθητοποίηση για την υγεία με εκστρατείες, προληπτικές δραστηριότητες, ηλεκτρονική διακυβέρνηση και τοπική δημοκρατία.
Συμβουλές αποτελεσματικής διακυβέρνησης
Η Φαρκαδόνα δεν είναι άγνωστη ως προς τις δράσεις για τη δημόσια υγεία. Ο δήμος έχει ενεργή παρουσία σε πρωτοβουλίες του WHO Europe και είναι μέλος του δικτύου Ελληνικών Υγιών Πόλεων του WHO. Μέχρι σήμερα, ο δήμος έχει αναπτύξει έργα που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, κέντρο εξυπηρέτησης πολιτών για την υγεία, δημοτική τράπεζα αίματος, πρόγραμμα για την οδοντιατρική υγεία των παιδιών, πρόγραμμα κατά του αλκοολισμού, ηλεκτρονική υγεία και εκστρατεία πρόληψης ασθενειών.
Η Φαρκαδόνα είναι επίσης ιδιαίτερα ενεργή σε Ευρωπαϊκά προγράμματα συνεργασίας. Με κάποια εμπειρία στο ενεργητικό του, συμπεριλαμβανομένης μιας σειράς βραβείων Καλύτερης Πόλης, ο δήμος έχει πάρει κάποια μαθήματα αποτελεσματικής διακυβέρνησης τα οποία εφαρμόζει στο σχέδιο για την υγιή πόλη.
Αρχικά, ένας δήμος πρέπει να οργανώσει συμπράξεις για να στηρίξει το αναπτυξιακό σχέδιο. Το τοπικό σχέδιο σχετικά με την αστική υγεία πρέπει να είναι συνεκτικό, πολυτομεακό, συμμετοχικό και συνεχές.
Ο ρόλος του δήμου - ως τοπικού διαχειριστή - σε όλες τις φάσεις του προγράμματος είναι θεμελιώδης. Η δικτύωση με τους εμπλεκόμενους φορείς, η ενσωμάτωσή τους στο σχέδιο και η δημιουργία συμμαχιών, συνεργειών και συμπληρωματικότητας είναι ουσιώδους σημασίας για την άντληση των μεγαλύτερων οφελών.
Ως αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής, η Φαρκαδόνα αναζήτησε ευρείες συνεργασίες με ένα ευρύ φάσμα θεσμικών οργάνων, σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, προκειμένου να σχεδιάσει και να εφαρμόσει την δική της πολιτική χωρικής ανάπτυξης .
Το δίκτυο αυτό εκτείνεται σε άμεσους τοπικούς φορείς, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επαγγελματικά και επιστημονικά επιμελητήρια, κοινωνικά, πολιτιστικά, επιστημονικά και επαγγελματικά ιδρύματα και ενώσεις, εθελοντικές οργανώσεις, κυβερνητικούς φορείς, αναπτυξιακές εταιρείες και άλλα.
Στην υλοποίηση των δράσεων του έργου θα πρέπει να συμμετέχουν και τοπικοί ενδιαφερόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένων ομάδων πολιτών, σχολείων και τοπικών δημόσιων φορέων, όπως κοινοτικά κέντρα και ιατρικά κέντρα και για την επίτευξη της πραγματικής επιτυχίας, κάθε εμπλεκόμενος φορέας καλό είναι να είναι πρόθυμος και να έχει τη δυνατότητα να προσφέρει την εμπειρία και τις γνώσεις του.
Ο συνδυασμός του ενθουσιασμού και των κατάλληλων ενδιαφερομένων μπορεί να βάλει το έργο στο σωστό δρόμο, ωστόσο, εξακολουθεί να είναι ζωτικής σημασίας όλες οι δράσεις να προσδίδουν προστιθέμενη αξία στο έργο, να χρησιμοποιούν μια πολυτομεακή προσέγγιση, να συμβάλλουν σε ένα συνεκτικό και βιώσιμο εδαφικό σχέδιο και να είναι σχεδιασμένες για εύκολη ενσωμάτωση στην τοπική κοινωνία.
Η Φαρκαδόνα ακολουθεί μια πολιτική δικτύωσης, μόχλευσης και διάδοσης της γνώσης σχετικά με τις αποτελεσματικές πολιτικές και τον σχεδιασμό της ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στις Υγιείς Πόλεις, προκειμένου να πολλαπλασιαστούν τα θετικά αποτελέσματα της καθεμιάς.
Συγγραφέας: Κωνσταντίνος Ασίκης, MEng, MSc, PhD-c, Δήμος Φαρκαδόνας, Ελληνικό Επιστημονικό Συμβούλιο Υγιών Πόλεων του WHO, Prof. Cert. Καινοτόμες χρηματοδοτήσεις για ενεργειακά/κλιματικά έργα
