Miasta URBACT łączą siły w dążeniu do globalnego zrównoważonego rozwoju

Nowa sieć URBACT ma przewodzić miastom przy realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Dowiedz się, dlaczego to takie ważne.

Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDG) Organizacji Narodów Zjednoczonych to 17 powiązanych ze sobą celów globalnych, które stanowią fundament "planu osiągnięcia lepszej i bardziej zrównoważonej przyszłości dla wszystkich". Wdrożenie SDG jest jednak dużym wyzwaniem, wymagającym nowych metod pracy dla rządów na wszystkich szczeblach.

Miasta i gminy są w tym kontekście kluczowymi aktorami - nie jako "zwykli realizatorzy" ustalonej gdzieś daleko globalnej agendy, ale jako podmioty jedynej w swoim rodzaju skali, na której możliwe jest zajęcie się globalnymi wyzwaniami w podejściu oddolnym. Ich zadaniem jest wdrażanie na szczeblu lokalnym CZR / SDG - czyli wplecenie tych globalnych celów do lokalnej rzeczywistości lub ich rozpoznanie w działaniach już realizowanych.

Jak wdrażać CZR / SDG? Jest to kluczowe pytanie dla nowej sieci pilotażowej URBACT ‘Globalne Cele dla Miast (ang. Global Goals for Cities)’, powstałej we współpracy z Radą Gmin i Regionów Europy (CEMR- Council of European Municipalities and Regions) i której Partnerem Wiodącym jest estońska stolica, Tallin.

"Jako miasta mamy w zasięgu ręki możliwości sprawienia, by przyszłość cechowała się większą odpornością i zrównoważeniem, i wierzę, że również będzie po prostu lepiej. Niezbędna do tego jest ochrona naszej przyrody i walka ze zmianami klimatu oraz utratą bioróżnorodności." - Mihhail Kõlvart, burmistrz Tallina (EE)

W tym artykule wyjaśniam dlaczego wdrażanie CZR jest tak ważne, w jaki sposób nowa sieć URBACT jest dobrze przystosowana do podejmowania wyzwań, które stoją przed miastami, oraz co chcemy osiągnąć w ciągu najbliższego półtora roku wspólnej pracy.

Zachęcam Państwa do śledzenia naszej wyprawy!

Wdrażanie CZR - złożone, ale potencjalnie satysfakcjonujące wyzwanie dla miast

W 2015 r. miasta zostały bezpośrednio wymienione w Agendzie 2030 poprzez cel SDG11: Uczynić miasta i osiedla ludzkie bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu. Jednak poza tym, organizacje takie jak OECD i UCLG powszechnie wskazują, że około 65% ze 169 celów SDG nie zostanie osiągniętych bez aktywnego zaangażowania i wkładu ze strony władz lokalnych i regionalnych. Jest zatem sporo do przemyślenia, jeśli chodzi o to, co samorządy lokalne powinny wiedzieć o CZR / SDG.

Ricardo Rio, sprawozdawca Europejskiego Komitetu Regionów (KR) i burmistrz partnerskiej sieci Global Goals for Cities w Bradze (PT), podkreślił niedawno ważną rolę miast i samorządów lokalnych w realizacji CZR, podkreślając potrzebę ponownego umieszczenia CZR w centrum unijnej narracji na rzecz zrównoważonej odbudowy gospodarczej i działań w dziedzinie klimatu.

Wiodące miasto partnerskie Tallinn (EE) dąży do tego, by stać się zielonym i globalnym miastem. Miasto położyło duży nacisk na budowanie spójności polityki w swojej głównej strategii Tallinn 2035. Zdjęcie: Tiina Erik

Wdrażanie CZR na poziomie lokalnym to wymagające zadanie, które oznacza nowe sposoby pracy zarówno dla rządów krajowych, jak i władz lokalnych.

W szczególności ich osiągnięcie będzie wymagało:

wspólnego zrozumienia kluczowych wyzwań i kompromisów pomiędzy celami i zadaniami podczas ustalania lokalnej agendy CZR;

znaczących ambicji ze strony rządów krajowych i lokalnych, zmierzających do działań transformacyjnych;

współpraca międzyresortowa i dostosowanie na wszystkich szczeblach rządowych w celu osiągnięcia spójności polityki;

znaczące zaangażowanie wielu zainteresowanych stron we współtworzenie wspólnej wizji i zintegrowanych lokalnych planów działania;

dobrze poinformowani obywatele i aktywne społeczeństwo obywatelskie, aby pociągnąć do odpowiedzialności swoje lokalne rządy i móc przyczynić się do osiągnięcia celów długoterminowych.

Innymi słowy, wdrażanie CZR będzie oznaczało zerwanie ze status quo, uczynienie z Agendy 2030 wspólnej i transformacyjnej misji, obejmującej całe polityczne spektrum i sektory społeczeństwa.

Dlaczego warto utworzyć sieć URBACT zajmującą się wdrażaniem CZR?

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, podjęcie wyzwań związanych z wdrażaniem CZR na poziomi lokalnym dobrze wpisuje się w metodę URBACT, która kładzie nacisk na zintegrowane podejście do zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich w oparciu o zaangażowanie i udział lokalnych interesariuszy. Etapy procesu planowania działań zaproponowane w Narzędziowniku URBACT mogą stanowić cenną wskazówkę, podobnie jak zaproponowane przez CEMR narzędzie internetowe RFSC (Reference Framework for Sustainable Cities), które zawiera wskazówki krok po kroku dotyczące analizy bieżącej sytuacji i definiowania działań na rzecz wdrażania CZR na poziomie lokalnym.

Budowanie potencjału w zakresie wdrażania CZR na poziomie lokalnym - od współpracy między departamentami po angażowanie lokalnych interesariuszy i eksperymentowanie z lokalnymi działaniami - było ideą przewodnią utworzenia sieci URBACT Global Goals for Cities (Globalne Cele dla Miast), w ramach której 19 miast z 19 krajów europejskich będzie pracować nad przełożeniem globalnej Agendy 2030 i CZR na swoje lokalne realia w okresie poprzedzającym rok 2030. Rozpoczęta w marcu 2021 r. sieć będzie działać do końca 2022 r. i prawdopodobnie przyniesie wiele nowych wniosków w dziedzinie wdrażanie CZR ze strony bardzo zróżnicowanych partnerów miejskich. Wśród miast partnerów tej Sieci znajduje się również Dzierżoniów, miasto w województwie dolnośląskim.

Tim Kurzbach, burmistrz Solingen (DE), rozmawia z grupą protestujących z ruchu Piątki dla Przyszłości. Zdjęcie: Daniela Tobias

Na pytanie o to, czego najbardziej chcieliby się dowiedzieć w odniesieniu do wdrażania CZR, trzy główne tematy które ujawniły się w odpowiedziach to: 1. zaangażowanie interesariuszy i podnoszenie świadomości; 2. nowe modele zarządzania oraz 3. lokalne wskaźniki do monitorowania postępów w realizacji CZR. Te odpowiedzi nie są zaskakujące, z perspektywy niezbędnego do realizacji Agendy 2030 podejścia zakładającego angażowanie całego społeczeństwa, przy jednoczesnym upewnieniu się, że wspólny kierunek jest utrzymany. W dalszej części artykułu pokrótce omówię każdy z tych priorytetowych obszarów, aby dać zapowiedź tego, co nas czeka w najbliższych miesiącach.

Nowe sposoby współpracy z lokalnymi interesariuszami

Zaangażowanie interesariuszy i podnoszenie świadomości będzie miało kluczowe znaczenie dla zmobilizowania szerokiego poparcia dla CZR w miastach partnerskich. "Chcemy, aby nasi obywatele rozmawiali o CZR tak, jak rozmawiają o pogodzie" - powiedział Radny David Gilroy, Przewodniczący Rady Hrabstwa Meath (IE), kiedy spotkaliśmy się wirtualnie podczas naszego sieciowego "Roadshow" - spotkaniach promujących projekt - w maju. "W ten sposób będziemy wiedzieć, że odnieśliśmy sukces w naszych wysiłkach na rzecz podnoszenia świadomości i tworzenia trwałych zmian w naszej społeczności".

Urzędnicy miejscy w Trim (IE) podnoszący świadomość na temat CZR podczas pandemii.

Zdjęcie: Alan Owens

Jednak pandemia sprawiła, że praca ta stała się jeszcze większym wyzwaniem. Urzędnicy miejscy musieli szybko się przestawić i nauczyć, jak angażować interesariuszy online. Przykłady inicjatyw on- i offline wśród partnerów sieci obejmują kampanie online, takie jak "Świąteczne CZR Trim (IE), organizację młodzieżowego "Hackathonu CZR" w Kłajpedzie (LT) oraz plany zorganizowania "Nocy Przemian" w Mouscron (BE). Podczas kolejnego spotkania sieci w dniach 28-29 września 2021 r. te trzy miasta połączą siły, aby poprowadzić wzajemne uczenie się sieci w zakresie podnoszenia świadomości i zaangażowania obywateli.

"Jednym z kluczowych wyzwań jest wyjaśnienie, w jaki sposób CZR są istotne dla codziennego życia ludzi. Bycie częścią sieci pomoże nam uczyć się od innych miast, w jaki sposób podchodzą one do zaangażowania interesariuszy i podnoszenia świadomości." - Kamen Dimitrov, koordynator lokalny, Veliki Preslav (BG)

Wdrażanie na szczeblu lokalnym CZR jako "niepodzielną całość" - czas na eksperyment!

Jedną z podstawowych zasad Agendy 2030 jest wzajemne powiązanie i niepodzielność Celów Zrównoważonego Rozwoju. Innymi słowy, cele nie są przeznaczone do "wybierania", ale tworzą holistyczne ramy dla działań transformacyjnych.

W projekcie "Zero Carbon Territory" należało rozważyć wiele kwestii, aby zrównoważyć rozwój społeczności miejskiej Rochelle (FR). CZR pomagają stworzyć holistyczną wizję dla tego terytorium.
Zdjęcie: Frédéric Le Lan

Jest to również jedna z prawdziwych zalet korzystania z ram CZR, jak podkreślono w raporcie na temat zrównoważonego rozwoju 2020 przygotowanym przez La Rochelle, główną gminę partnera sieciowego La Rochelle Urban Community (FR): "Jest to właśnie jedna z zalet CZR: pokazanie tych najważniejszych punktów i wzajemnych powiązań między wszystkimi celami. Pomagają one również uświadomić sobie bliskość między niektórymi z nich oraz wspólny kierunek naszych wysiłków". Dlatego też Wspólnota Miejska La Rochelle, realizując swój ambitny projekt "Zero Carbon Territory", pragnie wykorzystać CZR do przedstawienia perspektywy holistycznej.

W Solingen (Niemcy), innym partnerze sieci, lokalizowanie CZR oznaczało dla gminy nowy sposób pracy. Od przyjęcia Strategii Zrównoważonego Rozwoju w 2018 r., wszystkie decyzje Rady Miasta muszą teraz "zdać egzamin" z tego, czy i jak przyczyniają się do realizacji strategicznych celów miasta, które są kontekstowo powiązane z CZR.

Planowanie holistyczne dla 17 celów - i 169 zadań (!) - to nie lada wyczyn. Wymaga uczenia się i eksperymentowania z nowymi podejściami, takimi jak planowanie oparte na celach, mapowanie polityki zorientowanej na misję, podejścia portfelowe, a także zrozumienia granic planetarnych, interakcji pomiędzy celami CZR i efektów ubocznych. Spojrzenie na to, jak miasta mogą "żyć w ramach" modelu pączka Kate Raworth - przedstawionego podczas festiwalu URBACT w 2021 r. - może dostarczyć użytecznych pomysłów na to, jak poradzić sobie z tą złożonością.

Doświadczenia innych sieci miejskich mogą również stanowić inspirację do ponownego przemyślenia modeli zarządzania miastem, jak na przykład temat Urban Commons (Dóbr wspólnych), którym zajmują się sieci URBACT Civic eState lub Co4Cities, czy też projekty EIT Climate-KIC Healthy, Clean Cities Deep Demonstrations.

Inwestowanie w systemowe podejście do CZR może rzeczywiście zapewnić miastom przewagę konkurencyjną, jak wskazała Anna Lisa Boni, Sekretarz Generalny EUROCITIES, podczas 4. Okrągłego stołu OECD na temat miast i regionów na rzecz CZR. Madryt jest przykładem miasta, które już rozpoczęło pracę z CZR w sposób systemowy i partycypacyjny, co obecnie pomaga miastu forsować priorytety związane z naprawą gospodarczą w ramach Covid-19, zgodnie z planem naprawczym rządu krajowego, jak również z programami i programami UE.

Skąd będziemy wiedzieli, czy jesteśmy na właściwej drodze?

Abstrahując od zaangażowania interesariuszy i modeli zarządzania, być może najważniejszym aspektem lokalizacji CZR jest "dotrzymywanie słowa".

Jak ujął to niedawno Keli Yen, koordynator Lokalnej Grupy URBACT z Gävle w Szwecji: "Jeśli chcemy z przekonaniem twierdzić, że czynimy postępy w realizacji CZR, to musimy wiedzieć zarówno: 1) że podążamy we właściwym kierunku; 2) co i ile jeszcze zostało nam pracy do osiągnięcia celu". Jak zrobić to w praktyce?

Jest to złożona kwestia, która zaprzątała umysły niektórych wiodących organizacji zajmujących się wiedzą, takich jak UN SDSN, Wspólne Centrum Badawcze WE, OECD i UN Habitat. Wyzwania obejmują określenie odpowiednich i realistycznych celów dla miast - odpowiadających globalnym aspiracjom CZR - oraz znalezienie wskaźników, które byłyby mierzalne na poziomie lokalnym. Przy wsparciu zewnętrznych ekspertów ad hoc, partnerzy sieci będą badać te kwestie w ramach procesu planowania.

Jeśli chodzi o wyznaczanie celów, jest to kwestia zarówno polityczna, jak i naukowa - i nie bez pewnych kontrowersji. Kluczowe zasady, którymi należy się kierować, obejmują potrzebę bycia dostosowanym do warunków lokalnych, wystarczająco ambitnym i - jak głosi słynna Greta Thunberg - "słuchać nauki". Przykładowo, w badaniach Sztokholmskiego Centrum Rezyliencji określono (w 2018 r.) potrzebę zmniejszania emisji o połowę co dekadę, począwszy od 2020 r. - cel ten jest daleki od realizacji w 2021 r.

Aby pokazać zaangażowanie i postępy, coraz więcej miast aktywnie pracujących nad CZR przeprowadza tak zwane Dobrowolne Przeglądy Lokalne (Voluntary Local Reports - VLR), które informują o działaniach podjętych w celu osiągnięcia CZR. W ankiecie inaugurującej działalność sieci 17 z 19 miast umieściło VLR wśród swoich czterech najwyższych wyborów dotyczących tego, o czym chciałyby się dowiedzieć w trakcie funkcjonowania sieci.

Bez względu na to, czy w trakcie działania sieci pojawią się jakiekolwiek VLR, czy też nie, przyszłe cele i działania zdefiniowane przez partnerów sieci Global Goals for Cities dają szansę na forsowanie ambitnego programu na wszystkich szczeblach władzy... a ponieważ do roku 2030 pozostało mniej niż dziewięć lat, nie mamy czasu do stracenia!