Ο δρόμος προς την COP26: η κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο των πόλεων URBACT όλων των μεγεθών

Η COP26, η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών (2021) για την κλιματική αλλαγή, είναι καθ' οδόν. Τον Νοέμβριο, κυβερνήσεις από όλο τον κόσμο θα συγκεντρωθούν στη Γλασκώβη (Ηνωμένο Βασίλειο) για να επιβεβαιώσουν τη δέσμευση τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εν τω μεταξύ, πολύ πριν την COP, πολλές πόλεις του URBACT έχουν ήδη αναπτύξει τις δικές τους στρατηγικές, δραστηριότητες, συνεργασίες και εταιρικές σχέσεις για να προχωρήσουν σε μεγαλύτερη ενσωμάτωση και διαθεματικότητα στις τοπικές τους πολιτικές για το κλίμα.

Σε επίπεδο πόλεων καταγράφονται οι περισσότερες εκπομπές. Οι πόλεις του κόσμου καταναλώνουν το 60–80% των φυσικών πόρων , παράγουν το 50% των παγκόσμιων αποβλήτων και το 75% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το ποσοστό αυτό πρόκειται να αυξηθεί: To 75% των πολιτών της ΕΕ ζουν στις πόλεις. Το 66%  του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να ζει σε πόλεις μέχρι το 2050 και το παγκόσμιο αποτύπωμα άνθρακα των πόλεων προβλέπεται να τριπλασιαστεί μέχρι το 2030. Ως αποτέλεσμα, εκτιμάται ότι το 93% των πόλεων αντιμετωπίζουν απειλές όπως πλημμύρες, καταιγίδες, καύσωνες, και παρόλο που πολλές από αυτές λαμβάνουν μέτρα για τη βελτίωση της ανθεκτικότητάς τους, προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 έως και 400 εκατομμύρια άνθρωποι μπορεί να ζουν σε πόλεις χωρίς σχέδιο για την αντιμετώπιση του κλίματος.

Οι εταίροι των δικτύων URBACT, στο Μάντσεστερ (Ηνωμένο Βασίλειο), στη  Mantua (Ιταλία) και στο Clermont-Auvergne Metropole (Γαλλία) αναγνωρίζουν τον ζωτικό ρόλο που διαδραματίζει η τοπική κοινωνία στον καθορισμό πολιτικών για την ενεργό μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Υπό το πρίσμα της COP26, αυτές οι τρεις πολύ διαφορετικού μεγέθους πόλεις του URBACT, δεσμεύτηκαν να προχωρήσουν περαιτέρω τις στρατηγικές και τις δράσεις τους κατά της κλιματικής αλλαγής. Η πόλη του Μάντσεστερ θα εκπροσωπηθεί και θα ευθυγραμμιστεί με το παγκόσμιο κίνημα C40 Πόλεις. Η Mantua με την υποστήριξη του  URBACT, ηγείται μιας ομάδας ιταλικών πόλεων στο κίνημα για λιγότερες εκπομπές ρύπων. Το Clermont-Auvergne Metropole προωθεί τη φωνή των τοπικών περιοχών στη Γλασκώβη, ηγούμενο μιας αντιπροσωπείας 45 εκπροσώπων του δικτύου URBACT Urb-En Pact, συμπεριλαμβανομένων εκλεγμένων αξιωματούχων από επτά πόλεις που αναλαμβάνουν τοπικές δράσεις για να γίνουν περιοχές με καθαρή μηδενική κατανάλωση ενέργειας έως το 2050. Ειδικότερα, έχουν προσδιορίσει τις ακόλουθες ευθύνες για τις πόλεις:

• Οι πόλεις μπορούν να λειτουργήσουν ως διαμεσολαβητές γνώσεων, ιδεών και ενδιαφερομένων φορέων εφαρμόζοντας την μεθοδολογία του URBACT και διασφαλίζοντας τη συν-δημιουργία της πόλης του σήμερα και του αύριο.
• Οι πόλεις  είναι ο τόπος πραγματοποίησης ζωντανών εργαστηρίων, κατασκευής πρωτοτύπων και δοκιμής νέων μεθοδολογιών για την ανάληψη πολιτικής δράσης.  Η τοπική επικράτεια πρέπει να είναι ο αρχιτέκτονας του μέλλοντος, ο τόπος όπου μπορεί να πραγματοποιηθεί ένα σύμφωνο για την κοινωνία από την κοινωνία και προς μια νέα κοινωνία.
• Οι πόλεις έχουν υψηλό επίπεδο ανεξαρτησίας και θα πρέπει να λειτουργούν ως τοπικοί εγγυητές ηγεσίας και των δράσεων, καθώς και ως φορείς επιρροής των άλλων επιπέδων διακυβέρνησης.

Οι πόλεις μπορούν να οδηγήσουν στον παραδειγματικό μετασχηματισμό του τρόπου λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης και των τρόπων συν-διαμόρφωσης ολοκληρωμένων τοπικών πολιτικών.

Πώς αντιμετωπίζουν λοιπόν αυτές οι τρεις πόλεις URBACT την κλιματική αλλαγή σε τοπικό επίπεδο;

Το Μάντσεστερ, το οποίο ηγήθηκε του πρόσφατου δικτύου URBACT C-Change network, έχει μακρά εμπειρία στην προσπάθεια μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Ανέπτυξε την πρώτη του στρατηγική το 2009 και το 2019 κήρυξε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης για το κλίμα. Το πιο πρόσφατο σχέδιο του, το Πλαίσιο Κλιματικής Αλλαγής του Μάντσεστερ εισήγαγε τον στόχο της ουδετερότητας του άνθρακα έως το 2038. Επίσης, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου χορήγησε στην πόλη προϋπολογισμό για την απαλλαγή από τον άνθρακα. Ωστόσο, ο Adrian Slatcher από το Δημοτικό Συμβούλιο του Μάντσεστερ λέει: "είναι βασικό το να καταστεί το κλίμα μια σημαντική δήλωση πολιτικής. Αλλά ακόμη πιο κρίσιμο είναι το να μετατρέψουμε τις φιλοδοξίες και τις στρατηγικές σε ένα σύνολο δράσεων".

Ως εκ τούτου, το Μάντσεστερ ευθυγραμμίστηκε με τη συμφωνία των Παρισίων και προσπάθησε να  κατανοήσει τις επιστημονικές εξηγήσεις σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Ειδικότερα, έχει αναπτύξει την έννοια του προϋπολογισμού άνθρακα (carbon budgeting), την οποία χρησιμοποιεί μέσω του Οργανισμού Κλιματικής Αλλαγής του Μάντσεστερ, ενώ παράλληλα την αναπτύσσει περαιτέρω στο πλαίσιο του δικτύου Πόλεων Μηδενικού Άνθρακα του URBACT. Καθώς ο προϋπολογισμός άνθρακα στοχεύει να αρθρώσει την έκταση των προκλήσεων και των σχετικών δράσεων, το Μάντσεστερ έθεσε τον δικό του στόχο που είναι η μέγιστη μείωση των εκπομπών CO2 κατά 15 εκατομμύρια τόνους από σπίτια, χώρους εργασίας και επίγειες μεταφορές μεταξύ 2018 και 2100 – και η μείωση των άμεσων εκπομπών CO2 κατά τουλάχιστον 50% μεταξύ 2020 και 2025. Τα έργα που έγιναν περιλαμβάνουν ένα νέο "σπογγώδες πάρκο”  (“sponge park") στο West Gorton, το οποίο αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Horizon 2020 και χρηματοδότησε το έργο Grow Green. Το πάρκο διαθέτει λύσεις βασισμένες στη φύση, όπως "κήπους βροχής (rain gardens)" και τάφρους για την επαναχρησιμοποίηση του νερού της βροχής και τη μείωση των πλημμυρών.

Επίσης, το Μάντσεστερ συνεργάζεται ενεργά μέσω του τομέα τεχνών και πολιτισμού για να καταστήσει τις πρακτικές του πιο φιλικές προς το περιβάλλον, καθώς και για να ευαισθητοποιήσει ευρύτερα τους πολίτες σχετικά με την έκτακτη ανάγκη για το κλίμα. Αυτό ήταν το πεδίο εφαρμογής του δικτύου URBACT  C-Change, στο οποίο επίσης συμμετείχε η Mantua (Ιταλία).

Ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, η Mantua είναι εδώ και καιρό μια πόλη που δίνει μεγάλη έμφαση στον πολιτισμό, σ’ έναν τομέα που διαμορφώνει τις τοπικές στρατηγικές και αποτελεί βασικό οικονομικό μοχλό. Ταυτόχρονα, η πόλη αναγνωρίζει το ρόλο της στη μείωση των εκπομπών CO2 και της κατανάλωσης ενέργειας, για παράδειγμα με την εφαρμογή του Σχέδιου Δράσης για τη Βιώσιμη Ενέργεια, καθώς και με διάφορα σχέδια και πολιτικές προσαρμογής και βελτίωσης της ανθεκτικότητας, συμπεριλαμβανομένου ενός σχεδίου βιώσιμης αστικής κινητικότητας, και πολιτικών για την αντιμετώπιση της ρύπανσης των υδάτων και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης της κτιριακής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η επιτυχία του συνδυασμού των τεχνών και του πολιτισμού με τη δράση για το κλίμα απέφερε στη Mantua επιπλέον εθνική χρηματοδότηση ύψους 300 000 ευρώ για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της. Η πόλη επίσης συντονίζει μια νέα Πρωτοβουλία Μεταφοράς Εθνικών Πρακτικών URBACT, η οποία μεταφέρει τα διδάγματα και τη μεθοδολογία από το C-Change σε επτά άλλες ιταλικές πόλεις – το Rovereto, το Cuneo, τη Ferrara, τη Siena, το Avellino, το Corigliano-Rossano και τη Sestri Levante.

Όσον αφορά τη νεοεμφανιζόμενη Clermont-Auvergne Métropole, που δημιουργήθηκε το 2018, η έμφαση δόθηκε στο να γίνει μια περιοχή μηδενικής καθαρής κατανάλωσης ενέργειας, εστιάζοντας σε δύο πτυχές που συνδυάζονται στο δίκτυο Urb-En Pact του URBACT:   μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, με παράλληλη αύξηση της παραγωγής πράσινης και βιώσιμης ενέργειας μέσα και γύρω από την πόλη. Όντας η οικονομική θερμοκοιτίδα της  κεντρικής περιοχής της Γαλλίας, η βιομηχανία της μητρόπολης σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις μεταφορές, τη στέγαση και τη θέρμανση. Συνεπώς, μπορεί να εργαστεί πάνω στην αλλαγή των συνηθειών και την προσαρμογή των αναγκών των επιχειρήσεων, των κατοίκων και των δημόσιων υπηρεσιών αποκτώντας παράλληλα νέες γνώσεις και έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α) προς την κατεύθυνση μιας πιο έξυπνης και πράσινης ανάπτυξης.

Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής πρέπει να γίνει από όλους

Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο πεδίο άσκησης πολιτικής, η συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους φορείς αποτέλεσε για αυτές τις τρεις πόλεις πρόκληση, αλλά και μια εξαιρετικά χρήσιμη νέα ευκαιρία, στον αγώνα τους κατά της κλιματικής αλλαγής. Το Δημοτικό Συμβούλιο του Μάντσεστερ συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο της πόλης  για τη χάραξη πολιτικής με βάση την επιστήμη. Ενώ οι εκπομπές ρύπων του Δημοτικού Συμβουλίου αντιστοιχούν μόνο στο 2% των συνολικών εκπομπών της πόλης, ο δήμος έχει συνεργαστεί με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς που ευθύνονται για το 25% των τοπικών εκπομπών - ενώσεις στέγασης, νοσοκομεία, μεγάλες επιχειρήσεις, μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινότητες - στο πλαίσιο της Σύμπραξης του Μάντσεστερ για την Κλιματική Αλλαγή. Όλοι αυτοί εργάζονται από κοινού για τη δημιουργία προϋπολογισμών άνθρακα και για να προετοιμάσουν το έδαφος για την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων. Στο πλαίσιο του δικτύου C-Change, ειδικότερα ο δήμος συνεργάστηκε με μικρούς κοινοτικούς φορείς και την Ομάδα Καλλιτεχνικής Βιωσιμότητας του Μάντσεστερ , γνωστή ως MAST, που αποτελείται από ποικίλες πολιτιστικές οργανώσεις. Τέλος, κατόρθωσε να εντάξει στο δυναμικό του τόσο εκλεγμένους αντιπροσώπους όσο και δημόσιους υπαλλήλους – κάτι πολύ σημαντικό για τη διασφάλιση της επιτυχίας αυτών των δράσεων.

Η Mantua κατάφερε να επιτύχει τα αποτελέσματά της χάρη στη συνεργασία με μια ομάδα τοπικών φορέων που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του δικτύου URBACT: πρόκειται για ένα από τα βασικά συμπεράσματα της μεθόδου URBACT. Η Giulia Longhini εξηγεί: "Η μείωση των εκπομπών CO2 και η Ουδετερότητα του Άνθρακα μπόρεσαν να επιτευχθούν μόνο μέσω της συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών! Αυτό μας εμπνέει και για την χάραξη άλλων τοπικών πολιτικών!" Προβλέπεται ήδη ότι αυτή η νέα προσέγγιση της δημιουργίας τοπικών ομάδων θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη πρόκληση για τις πόλεις στο νέο εθνικό δίκτυο μεταφοράς URBACT της Ιταλίας!

Για πρώτη φορά, μέσω του δικτύου Urb-En Pact, το Clermont-Auvergne Métropole συγκέντρωσε παραγωγούς ενέργειας και ενώσεις καταναλωτών. Αυτό έφερε σε επαφή ποικίλες, ενίοτε αντικρουόμενες, απόψεις για να συμβάλει στο σχεδιασμό τοπικών πολιτικών και στρατηγικών εφαρμογής. "Περιμέναμε ότι η συνεργασία θα ήταν δύσκολη και στην πραγματικότητα φάνηκε να είναι εξαιρετικά εποικοδομητική! Είμαστε πολύ περήφανοι και χαρούμενοι για τα αποτελέσματα", λέει η Virginie Squizzato, συντονίστρια του έργου στο Clermont-Auvergne Metropole. "Μόνο συνολικά μπορούμε να υπογράψουμε ένα σύμφωνο σε επίπεδο πόλης για την πραγματική αλλαγή", προσθέτει η ίδια.

Οι πόλεις είναι βασικοί παράγοντες στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής

Ενώ η κλιματική αλλαγή αποτελεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οι τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις χρειάζονται χρόνο για να αποφασίσουν και να δράσουν, το ίδιο και οι δημόσιες πολιτικές που απαιτούν χρόνο για να αλλάξουν. Ωστόσο, η Virginie Squizatto καταλήγει: "η πρόσφατη και εν εξελίξει πανδημία έδειξε ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να δράσουν γρήγορα. Είναι θέμα απόφασης και ιεράρχησης των προτεραιοτήτων".

Προτάσεις για περαιτέρω ανάγνωση

Δείτε τους διάφορους τρόπους με τους οποίους το URBACT  βοηθά τις πόλεις να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή.

Το περιεχόμενο του άρθρου βασίζεται σε βασικές συνεδριάσεις  που έλαβαν χώρα στο URBACT City Festival 2021. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ξανά τη συνεδρία "Ο δρόμος προς την COP26: η κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο των πόλεων URBACT, από τις μικρότερες στις μεγαλύτερες", με ηχογραφήσεις των "Clermont Ferrand Metropole στο δρόμο προς την COP26! " και "Manchester στο δρόμο προς την COP26!".

Άλλα άρθρα σχετικά  με το περιεχόμενο του Φεστιβάλ περιλαμβάνουν:

• Οι πόλεις βρίσκουν καινοτόμους τρόπους για να βοηθήσουν τις φτωχές γειτονιές
• Μπορούν οι δημόσιες συμβάσεις να βοηθήσουν στην επίλυση της ανισότητας των φύλων;
• Η διακυβέρνηση των κοινών αγαθών, είναι καν δυνατή;

Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για την COP26, τη διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2021 εδώ!