Θα αλλάξει ο Covid-19 τα δεδομένα για το Νέο Χάρτη της Λειψίας;

Ο ανανεωμένος Χάρτης της Λειψίας ήταν ήδη σε προετοιμασία πολύ πριν από την πανδημία Covid-19. Μήπως οι πρόσφατες εμπειρίες ανάγκασαν τη γερμανική Προεδρία της ΕΕ να ξανασκεφτεί το όραμά της για το μέλλον της αστικής ανάπτυξης; Ή μήπως ο Covid-19 έχει ενισχύσει μόνο την ανάγκη για τις αρχές που ορίζονται στο σχέδιο του εγγράφου; Μιλήσαμε με τον Jonas Scholze, Διευθύνοντα Σύμβουλο της Γερμανικής Ένωσης για τη Στέγαση, την Αστική και Χωρική Ανάπτυξη προκειμένου να μάθουμε περισσότερα.

Iστορικό

Την 1η Ιουλίου 2020, η Γερμανία αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ για έξι μήνες. Η τελευταία γερμανική προεδρία το 2007 δημιούργησε το Χάρτη της Λειψίας που έγινε ο ακρογωνιαίος λίθος της αστικής πολιτικής της ΕΕ. Τώρα, σε μια ευοίωνη στιγμή για την Ευρώπη, η Γερμανία θα αναθεωρήσει το Χάρτη κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της στην ΕΕ το 2020.

Εκ μέρους του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Εσωτερικών, Δημοσίων Έργων  και Κοινοτήτων (Federal Ministry of the Interior, Building and Community), ο Jonas Scholze, Διευθυντής Γραφείου των Βρυξελλών και Διευθύνων Σύμβουλος της Γερμανικής Ένωσης για τη Στέγαση, την Αστική και Χωρική Ανάπτυξη, είχε κεντρικό ρόλο στη σύνταξη του Νέου Χάρτη της Λειψίας. Μοιράστηκε τις σκέψεις του σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις και τις επιπτώσεις του Covid με τον Eddy Adams, τον εμπειρογνώμονα του προγράμματος URBACT, ο οποίος ηγήθηκε των City Labs του URBACT ως μέρος της νέας διαδικασίας του Χάρτη.

Jonas Scholze, ένας εκ των συντακτών του Νέου Χάρτη της Λειψίας, μιλώντας στο URBACT City Lab#4

Eddy: Η γερμανική Προεδρία της ΕΕ σχεδιάζει εδώ και πολύ καιρό. Γιατί αποφασίσατε να επανεξετάσετε τον Χάρτη της Λειψίας;

Jonas: Ακόμα και πριν από την τρέχουσα πανδημία, υπήρχε προφανώς αυξανόμενη πίεση γύρω από αστικά θέματα. Διαδηλώσεις μαθητών για την κλιματική αλλαγή όπως οι «Παρασκευές για το Μέλλον» (Fridays for Future), κύματα καύσωνα, η αντιμετώπιση προσφύγων, οι απαγορεύσεις οδήγησης εντός της πόλης, η εκρηκτική άνοδος στις τιμές των ενοικίων και γης - όλα αυτά κυριαρχούσαν μέχρι πρόσφατα στη συζήτηση για την αστική ανάπτυξη. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα ζητήματα αυτά κατείχαν σημαντική θέση στον πανευρωπαϊκό διάλογο για την προετοιμασία της γερμανικής Προεδρίας και, εντός αυτής, του Νέου Χάρτη της Λειψίας.

Eddy: Τότε ξαφνικά, η πανδημία του Κορωνοϊού «συντρίβει» όλα αυτά και αλλάζει ριζικά τα πάντα;

Jonas: Λοιπόν, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Κορωνοϊού, τα θέματα που σχετίζονται με το περιεχόμενο του Χάρτη της Λειψίας φαίνεται να αλλάζουν κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα. Αυτό μπορεί να μας κάνει να αναρωτηθούμε εάν χρειαζόμαστε έναν Χάρτη της Λειψίας με εντελώς διαφορετικούς στόχους και αρχές. Αλλά το γεγονός είναι ότι η πανδημία έχει ρίξει ακόμη περισσότερο φως στα βασικά αστικά ζητήματα - για παράδειγμα, την αστική πυκνότητα και την ανθεκτικότητα των πόλεων. Η τρέχουσα πρόχειρη έκδοση του νέου χάρτη της Λειψίας παρέχει ήδη πολύτιμες απαντήσεις σε τέτοια προβλήματα. Μπορούμε να δούμε, για παράδειγμα, ότι μια ολοκληρωμένη, συμμετοχική πολιτική αστικής ανάπτυξης, η οποία προσανατολίζεται προς το κοινό καλό και, ταυτόχρονα, ισορροπεί και συνδέει οικολογικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους, είναι πιο σημαντική από ποτέ άλλοτε.

Eddy: Είναι ακόμη νωρίς, αλλά ποιές πιστεύετε ότι ήταν οι επιπτώσεις του Covid-19 στην πολιτική αστικής ανάπτυξης;

Η κρίση εκδηλώνεται με τη μορφή μιας εντελώς νέας πραγματικότητας και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της στην αστική συνύπαρξη είναι μόλις προβλέψιμες. Θέτει σημαντικά ερωτήματα για τους υπεύθυνους χάραξης αστικής πολιτικής: «Μήπως πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τα προβλήματα που ήταν σχετικά «χθες»; Τι γίνεται με τις αποδεδειγμένες κατευθυντήριες αρχές της αστικής ανάπτυξης; Για παράδειγμα, μήπως η προτεραιότητα στο θέμα της αστικής πυκνότητας χαθεί λόγω προώθησης των αστικών μοντέλων που προάγουν την υγεία, όπως οι Κηπουπόλεις¹; Τα αστικά-περιφερειακά μοντέλα εφοδιασμού θα αποκτήσουν νέα σημασία; Μια επείγουσα αλλά και πρακτική ερώτηση για εμάς είναι πώς ο Νέος Χάρτης της Λειψίας, του οποίου η διαδικασία ανάπτυξης έχει σχεδόν ολοκληρωθεί πρέπει να ανταποκριθεί στην κατάσταση.

ΣτΜ1: Γνωστές ως Garden Cities. Δείτε περισσότερα εδώ:  https://parallhlografos.wordpress.com/2011/04/16/κηπουπόλεις-ιστορία-από-το-μέλλον/

Eddy: Μιλήσατε για την ανθεκτικότητα των πόλεων. Μήπως η πανδημία επαναπροσδιορίζει την κατανόησή μας για αυτό;

Jonas: Ναι. Η πανδημία Covid-19 προσδίδει ένα εντελώς νέο νόημα στην έννοια της ανθεκτικότητας της πόλης. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, συνδέεται στενά με το τρίγωνο της βιωσιμότητας: κοινότητες με μία λειτουργική οικονομία , «πράσινες» λύσεις φιλικές προς το περιβάλλον και προς το κλίμα και μια κοινωνικά δίκαιη αστική κοινωνία είναι εμφανώς πιο ισχυρές σε περιόδους κρίσεις. Άλλοι δείκτες των «ισχυρών» πόλεων είναι η παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στον κοινωνικό, εκπαιδευτικό και υγειονομικό τομέα καθώς και στις ψηφιακές υποδομές και υπηρεσίες. Η επιτυχημένη αστική ανάπτυξη, οι -υψηλής ποιότητας- πράσινοι και ανοιχτοί χώροι, οι δημόσιοι χώροι που «προσκαλούν» τους ανθρώπους να αφιερώσουν χρόνο σε αυτούς και η εύρυθμη λειτουργία των γειτονιών είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες. Σε αυτό προστίθενται οι αρχές ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, που υποστηρίζονται κυρίως μέσω μέσων αστικής ανάπτυξης.

Eddy: Τι σημαίνει αυτό για τις τοπικές αρχές στην Ευρώπη;

Jonas: Ο Covid-19 δείχνει για άλλη μια φορά ότι στην παγκόσμια, εξαιρετικά δικτυωμένη κοινωνία μας, η αιτία και το αποτέλεσμα των γεγονότων δεν χρειάζεται πλέον να σχετίζονται γεωγραφικά. Ολόκληρες οι εθνικές οικονομίες έχουν «γονατίσει», δείχνοντας την ευπάθεια των κοινωνιών σε εξωτερικές επιρροές. Ο Covid-19 μπορεί να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο αυτή τη στιγμή - αλλά πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον ιό σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, αυτή η «ικανότητα δράσης» των πόλεών μας τίθεται σε κίνδυνο σε πολλά μέρη: ακόμη και πριν από τον Covid, πολλοί δήμοι και πόλεις δεν διέθεταν επαρκείς οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους. Επιπλέον, η κατάρρευση των φορολογικών εσόδων που αναμένεται τώρα θα έχει τεράστια επιρροή.

Συνεπώς, οι πόλεις και οι δήμοι χρειάζονται υποστήριξη - μέσω εθνικών προγραμμάτων και μεταφορών πληρωμών, αλλά κυρίως, μέσω ευρωπαϊκών χρημάτων, για παράδειγμα, από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ. Η σημασία τους για έννοιες ολοκληρωμένης αστικής ανάπτυξης είναι πιο σημαντική σήμερα από ποτέ άλλοτε. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή συνεργασία και οι ανταλλαγές μεταξύ πόλεων μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση κρίσεων όπως η πανδημία Covid-19. Σε τελική ανάλυση, τέτοιες μορφές εγγυώνται την ενίσχυση των δημοτικών αρμοδιοτήτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Οι εταιρικές σχέσεις της Αστικής Ατζέντας της ΕΕ και το πρόγραμμα δικτύωσης URBACT παρέχουν ιδιαίτερα πολύτιμες υπηρεσίες σε αυτό το πλαίσιο.

Eddy: Άρα, απ΄ότι φαίνεται, ο Νέος Χάρτης της Λειψίας μας οδηγεί στη σωστή κατεύθυνση;

Jonas:  Για να το πω απλά: τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής στη διαδικασία διαλόγου σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για τη σύνταξη του Νέου Χάρτη της Λειψίας δεν χρειάζεται να ανατραπούν καθόλου. Τόσο το παλιό έγγραφο από το 2007 όσο και ο αναδυόμενος Νέος Χάρτης της Λειψίας, με την ολοκληρωμένη, συμμετοχική και τοπική προσέγγιση του, προσδιορίζουν θεμελιώδεις αρχές που βοηθούν τις πόλεις να γίνουν ανθεκτικές και να προσαρμόζονται σε ξαφνικές αλλαγές.

Βασικό στοιχείο του Νέου Χάρτη είναι επίσης η προαναφερθείσα αυξημένη δύναμη των δήμων να λαμβάνουν δράση προκειμένου να μεταμορφώσουν την πολιτική τους για την αστική ανάπτυξη και να την προσανατολίσουν προς το κοινό καλό. Αυτό σημαίνει ιδίως ότι οι δημόσιες αρχές πρέπει να ενεργούν για τη δημόσια ευημερία και να παρέχουν τις κατάλληλες υπηρεσίες και υποδομές. Περιλαμβάνει επίσης ενεργή και στρατηγική πολιτική γης και για το σχεδιασμό της χρήσης γης, καθώς και τη διαμόρφωση του ψηφιακού μετασχηματισμού - όλα προς όφελος της κοινωνίας στο σύνολό της.

Eddy: Αναφέρεστε στην ανάγκη για μια ισορροπημένη προσέγγιση. Πώς απαντάτε σε εκείνους που λένε ότι πρέπει να θέσουμε την οικονομική ανάπτυξη στην πρώτη γραμμή της ανάκαμψης;

Jonas: Η κρίση κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει. Επομένως, πρέπει να έχουμε το θάρρος να ανοίξουμε ξανά τις συζητήσεις. Δεν πρέπει να πετάμε απρόσεκτα αποδεδειγμένες έννοιες και στόχους οικολογικής βιωσιμότητας. Αντιθέτως, αυτές οι αρχές παραμένουν τόσο έγκυρες όσο ποτέ. Δεν πρέπει να παραμεληθούν υπέρ της μοναδικής εστίασης στην οικονομική ανασυγκρότηση. Στο τέλος, αυτές οι έννοιες και οι στόχοι που συνδέονται με το τρίγωνο της οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής βιωσιμότητας θα μας βοηθήσουν να αναπτύξουμε αποτελεσματικές, μακροπρόθεσμες λύσεις για να καλύψουμε τις ανάγκες μας - ενόψει τόσο της τρέχουσας κατάστασης όσο και των μελλοντικών προκλήσεων.

Ο νέος χάρτης της Λειψίας θα δημοσιευθεί τον Νοέμβριο του 2020.

Το URBACT υποστήριξε τη διαδικασία μέσω μιας σειράς εργαστηρίων (City Labs) που σχετίζονται με τις αρχές του Χάρτη της Λειψίας. Λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε παρακάτω:

1. Συμμετοχικές προσεγγίσεις - Σεπτέμβριος 2018 ( Έγγραφο πολιτικής )
2. Βιώσιμη αστική ανάπτυξη - Ιούλιος 2019 ( Έγγραφο πολιτικής , Βίντεο)
3. Ολοκληρωμένες προσεγγίσεις - Οκτώβριος 2019 ( Έγγραφο πολιτικής , βίντεο)
4. Τοποκεντρικές Προσεγγίσεις - (Έγγραφο πολιτικής σύντομα διαθέσιμο, Βίντεο)