Τι προβλέπεται για τις πόλεις;
Μέσω των ITN, ανατίθεται στις πόλεις που άντλησαν χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος UIA, από το 2016 έως το 2023, ο ρόλος του «Επικεφαλής Εταίρου» (Lead Partner) προκειμένου να μεταφέρουν την εμπειρία, την τεχνογνωσία και τη συμβουλευτική τους σε πόλεις που ενδιαφέρονται να υλοποιήσουν ένα παρόμοιο έργο. Χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία μεταφοράς καινοτομιών URBACT (Κατανόηση, Προσαρμογή και Επαναχρησιμοποίηση), οι εταίροι των δικτύων θα συμβάλλουν με την εμπλοκή και τη δράση τους στη διαμόρφωση μιας βαθύτερης και τρισδιάστατης κατανόησης της αρχικής πρακτικής των UIA. Σκοπός είναι οι συμμετέχουσες στο εγχείρημα πόλεις να επιτύχουν τη βελτίωση της ικανότητάς τους ως προς τον σχεδιασμό καινοτόμων αστικών λύσεων, με έναν ολοκληρωμένο και συμμετοχικό τρόπο, και να εντοπίζουν πηγές χρηματοδότησης για την υλοποίησή τους.
Για μια χρονική περίοδο άνω των δύο ετών, και μέσω μιας οργανωμένης διαδικασίας ανταλλαγής ιδεών και αμοιβαίας εκμάθησης μεταξύ ομοτίμων, οι εταίροι ενός έργου θα συνεργάζονται μεταξύ τους για την ανάπτυξη ενός εξατομικευμένου επενδυτικού σχεδίου, στο πλαίσιο της υλοποίησης του έργου καινοτομίας. Αυτό θα επιτευχθεί με την υποστήριξη εμπειρογνωμόνων του προγράμματος URBACT και θα προσδιοριστεί επακριβώς από μια ομάδα εμπλεκομένων τοπικών παραγόντων και φορέων, εντός και εκτός της τοπικής αυτοδιοίκησης, σε κάθε ευρωπαϊκή πόλη (Τοπική Ομάδα URBACT).
Δοκιμάζοντας στην πράξη τη μεταφορά καινοτομίας
H επανάληψη μιας καινοτομίας δεν είναι ποτέ εύκολη, ωστόσο, μεταξύ των ετών 2021 και 2022, πέντε πιλοτικά δίκτυα μεταφοράς καινοτομίας ανέλαβαν να θέσουν σε δοκιμή τη μέθοδο μεταφοράς καινοτόμων δράσεων του προγράμματος URBACT. Συνολικά, είκοσι πόλεις έλαβαν μέρος σε αυτά τα πέντε πιλοτικά δίκτυα, σε καθένα από τα οποία τέθηκε επικεφαλής μια πόλη που είχε υλοποιήσει, κατά το πρόσφατο παρελθόν, κάποιο έργο στο πλαίσιο του προγράμματος UIA.
Η τελική αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής απέδειξε την επιτυχία της μεθόδου μεταφοράς καινοτομιών του προγράμματος URBACT, ρίχνοντας παράλληλα φως σε ορισμένα σημαντικά θέματα προς περαιτέρω διερεύνηση:
- Ανάλυση της πρακτικής UIA
Ένα καινοτόμο έργο που προσφέρεται για μεταφορά μπορεί εύκολα να τμηματοποιηθεί. Ειδικότερα, τα έργα του προγράμματος UIA συνιστούν μεγάλες και πολύπλοκες στρατηγικές παρεμβάσεις, σχεδιασμένες για μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Επειδή μια καθολική μεταφορά έργου αποτελεί σπάνια περίπτωση, πιο χρήσιμη αποδεικνύεται η ανάλυση του εκάστοτε έργου στα δομικά του στοιχεία. Στα περισσότερα πιλοτικά δίκτυα, οι εταίροι είχαν στη διάθεσή τους μια προκαθορισμένη λίστα από συστατικά μέρη των υπό μεταφορά έργων, γεγονός το οποίο τους παρείχε τη δυνατότητα να επιλέξουν εκείνα τα μέρη που θεωρούσαν αυτοί ότι θα ταίριαζαν καλύτερα στο δικό τους τοπικό επίπεδο. Μια ανάλυση των υφιστάμενων ευκαιριών και περιορισμών από τον εμπειρογνώμονα του κάθε δικτύου λειτούργησε υποβοηθητικά και καθοδηγητικά ως προς τη λήψη των σωστών αποφάσεων.
Για παράδειγμα, η ολλανδική πόλη του Ρότερνταμ κατάφερε να προσαρμόσει επιτυχώς στις δικές της ανάγκες και προδιαγραφές ένα επενδυτικό σχέδιο που είχε αναπτύξει αρχικά η βρετανική πόλη του Μπέρμιγχαμ, μέσω του δικτύου USE-IT!. Το Ρότερνταμ προσάρμοσε κατάλληλα εργαλεία και μεθόδους που εμπεριέχονταν στο λόγω επενδυτικό σχέδιο προκειμένου να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός κέντρου προμηθειών για γειτονικούς εργατικούς συνεταιρισμούς. Η συμμετοχή στο δίκτυο USE-IT! είχε, επίσης, καίρια επίδραση στη λειτουργία συνεργατικών δομών και σχημάτων στο Ρότερνταμ, δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς συνεργασίας μεταξύ του δήμου, του φορέα Voor Goed Agency, που προωθεί την κοινωνική επιχειρηματικότητα, και του φορέα Social Impact Fond Rotterdam, που χρηματοδοτεί επιχειρηματικά σχέδια με κοινωνικά φιλικό πρόσημο.
Παρόλ’ αυτά, η διαδικασία της τμηματοποίησης κατά τη μεταφορά μιας ξένης καλής πρακτικής σε τοπικό επίπεδο συνεπάγεται και ορισμένους κινδύνους. Ειδικότερα, μπορεί να αποδειχθεί ιδιαιτέρως απαιτητική η πλήρης κατανόηση από τους εταίρους του δικτύου κάθε συστατικού μέρους ξεχωριστά ενός υπό μεταφορά έργου, εξέλιξη η οποία μπορεί να τους οδηγήσει τελικά στην απόρριψη ενός ή περισσοτέρων δυνητικώς επωφελών δομικών στοιχείων. Για την άμβλυνση του εν λόγω προβλήματος, τα περισσότερα δίκτυα μεταφοράς καινοτομίας προσέφεραν τη δυνατότητα επιλογής συγκεκριμένων τμημάτων των έργων, αλλά μεταξύ αυτών των τμημάτων συμπεριέλαβαν ένα μέρος το οποίο όλοι οι εταίροι θα συμφωνούσαν να μεταφέρουν.
- Δημιουργώντας εφεδρείες
Η κεντρική ιδέα γύρω από τη σημασία της τμηματοποίησης μεγάλων στρατηγικών έργων και δράσεων καινοτομίας έχει ήδη αναλυθεί επαρκώς. Απλώς μπείτε στη θέση ενός μηχανικού ο οποίος αποσυναρμολογεί μια μηχανή προκειμένου να αντιληφθεί καλύτερα τον τρόπο λειτουργίας όλων των εξαρτημάτων, αρκεί να θυμάστε πού τοποθετείται το κάθε εξάρτημα κατά την επανασυναρμολόγηση.
Η συγκεκριμένη προσέγγιση χρησιμεύει, επίσης, όταν οι εταίροι του δικτύου μεταφοράς της καινοτομίας δεν έχουν στη διάθεσή τους απαραίτητους χρηματοδοτικούς πόρους. Ως εκ τούτου, μπορούν να επιλέγουν εκείνα τα δομικά στοιχεία του υπό μεταφορά έργου για τα οποία υπάρχει βεβαιότητα ότι μπορούν να ανευρεθούν πόροι. Ο κίνδυνος, ωστόσο, που εγκυμονεί σε αυτήν την περίπτωση έγκειται στο ενδεχόμενο οι εταίροι να επιλέγουν να μεταφέρουν τμήματα του έργου που είναι ευκολότερα, φθηνότερα και πιθανώς λιγότερο καινοτόμα.
Βήματα-κλειδιά στον δρόμο της μεταφοράς
Η μέθοδος μεταφοράς καινοτομιών του προγράμματος URBACT αποτελείται από διάφορα ορόσημα που ανοίγουν τον δρόμο για τη μεταφορά της καινοτομίας. Το πρώτο σημαντικό ορόσημο είναι η μελέτη μεταφοράς. Σε αυτήν περιλαμβάνονται πληροφορίες, δεδομένα και αριθμητικά στοιχεία αναφορικά με τη θεματική του υπό μεταφορά έργου UIA, τα οποία συλλέγονται κατόπιν επισκέψεων σε κάθε πόλη του δικτύου και μέσω συζητήσεων με διοικητικούς παράγοντες της πόλης, εκλεγμένους αξιωματούχους, όπως επίσης με διάφορα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη. Όλα τα δεδομένα που συγκεντρώνονται και αναλύονται αποτελούν ένα σημείο αναφοράς (γραμμή βάσης) για κάθε πόλη, υποδεικνύοντας παράλληλα τη δυναμική που διαθέτει η καθεμία στο πεδίο της μεταφοράς καινοτομιών, με τα δυνατά αλλά και τα αδύναμα σημεία, τα οποία χρήζουν περαιτέρω βελτίωσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η μελέτη μεταφοράς αποτελεί βασικό κριτήριο για την πρόοδο του εγχειρήματος, όσον αφορά δράσεις του δικτύου και σημεία εκμάθησης, πριν από την πραγματική μεταφορά του καινοτόμου έργου.
Επιπλέον ορόσημα αποτελούν οι δράσεις ανάπτυξης ικανοτήτων, που διοργανώνονται από τη Γραμματεία του URBACT, επιμορφωτικές δράσεις με εργαλεία ή θεματικές συνεδρίες και εκδηλώσεις, όπως είναι το URBACT City Festival, το οποίο συνιστά πηγή έμπνευσης για τις πόλεις.
Τέλος, το πιο χειροπιαστό αποτέλεσμα για κάθε εταίρο ενός καινοτόμου έργου είναι ένα επενδυτικό σχέδιο που περιλαμβάνει όλους τους απαιτούμενους πόρους και όλα τα απαιτούμενα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για την (μερική ή ολική) εφαρμογή της πρακτικής UIA.
Υπάρχουν χρήματα;
Η μεταφορά καινοτόμων αστικών λύσεων πολύ σπάνια αποτελεί μια διαδικασία «αντιγραφής και επικόλλησης» (copy-paste). Απαιτείται, επίσης, ένας ορισμένος βαθμός προσαρμογής και επαναχρησιμοποίησης προκειμένου να επιτευχθεί ένας αληθινός μετασχηματισμός. Η επαναχρησιμοποίηση, ειδικότερα, απαιτεί ανθρώπινους και υλικούς πόρους, σχεδιασμό και, το κυριότερο, χρηματοδότηση.
Ένα νέο χαρακτηριστικό που θα περιληφθεί στα επόμενα δίκτυα μεταφοράς καινοτομίας είναι η δυνατότητα των πόλεων να δοκιμάσουν την εφαρμογή δράσεων με περιορισμένο προϋπολογισμό προτού τις εντάξουν οριστικά στο επενδυτικό τους σχέδιο.
Στο τέλος της υλοποίησης των πέντε πιλοτικών δικτύων, περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των εταίρων ανέφεραν ότι θα μεταφέρουν τουλάχιστον το 50% της καινοτόμου ιδέας του αρχικού έργου UIA. Η έρευνα έδειξε, επίσης, ότι το 15% των εταίρων είχε ήδη εξασφαλισμένους πόρους για τη χρηματοδότηση της διαδικασίας μεταφοράς, ενώ σχεδόν οι μισοί ήταν βέβαιοι ότι τα σχέδια μεταφοράς τους θα λάμβαναν χρηματοδότηση με το πέρας της εφαρμογής του πιλοτικού σταδίου.
