Ακριβώς πριν από μια οκταετία, στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) στο Παρίσι, οι παγκόσμιοι ηγέτες συμφώνησαν για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη, μέχρι το 2050, στον 1,5 βαθμό Κελσίου συγκριτικά με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα απαιτείται να μειωθούν στο ήμισυ μέχρι το 2030, ενώ και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θέτει φιλόδοξους τομεακούς στόχους για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) δημοσίευσε τον επικαιροποιημένο Δείκτη Ισότητας των Φύλων, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της διασύνδεσης των ζητημάτων ισότητας των φύλων με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.
Σύμφωνα με την έκθεση του EIGE, οι έμφυλες και οι διασταυρούμενες ανισότητες διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή καθώς και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζονται από αυτήν.
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και ο κλάδος των μεταφορών: Πού υπεισέρχεται η διάσταση του φύλου;
Ο κλάδος των μεταφορών ευθύνεται σχεδόν για το 30% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ, εκ των οποίων το 72% προέρχεται από τις οδικές μεταφορές. Είναι ο μόνος κλάδος που σημειώνει αύξηση εκπομπών από το 1990. Παγκοσμίως, οι πόλεις παράγουν περίπου το 70% των εκπομπών, γεγονός που τις καθιστά οδηγούς στην κούρσα για τον μηδενισμό των ρύπων.
Πολλές πόλεις έχουν αναπτύξει τα δικά τους σχέδια για το κλίμα, τα οποία μερικές φορές είναι πιο φιλόδοξα από τους εθνικούς στόχους για το κλίμα. Δεδομένης της κυριαρχίας των οδικών μεταφορών στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η μετατόπιση από τη χρήση των ιδιωτικών οχημάτων στη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς αναδεικνύεται σε κεντρικό πυλώνα αντιμετώπισης του προβλήματος. Σε αυτό ακριβώς το σημείο γίνεται εμφανής η διάσταση του φύλου, καθώς, όπως επισημαίνεται και στην έκθεση του προγράμματος URBACT για τις Πόλεις με Ισότητα Φύλων, οι άντρες και οι γυναίκες διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς. Ειδικότερα:
- Οι γυναίκες χρησιμοποιούν περισσότερο μέσα μαζικής μεταφοράς σε σχέση με τους άντρες.
- Οι άντρες χρησιμοποιούν περισσότερο το αυτοκίνητο σε σχέση με τις γυναίκες.
- Οι γυναίκες πραγματοποιούν πολλές στάσεις κατά τη διάρκεια των μετακινήσεών τους σε σχέση με τους άντρες, οι οποίοι, σε γενικές γραμμές, είναι πιο σύντομοι στις μετακινήσεις τους.
Με τη δημοσίευση του Δείκτη Ισότητας των Φύλων του EIGE, η κ. Τζένη Κουτσομάρκου, στέλεχος του προγράμματος URBACT, έδωσε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πόλεις πρωτοπορούν στα ζητήματα διασύνδεσης φύλου και κλίματος. Πιο συγκεκριμένα, συμμετείχε ως ομιλήτρια στο διαδικτυακό σεμινάριο του EIGE με τίτλο «Στον δρόμο προς ένα πράσινο και φυλετικά ίσο δίκτυο μεταφορών στην ΕΕ» προκειμένου να γνωστοποιήσει πρακτικές μεθόδους με τις οποίες οι πόλεις μπορούν να εξασφαλίσουν τη φυλετική ισότητα στα σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας που καταρτίζουν. Χαρακτηριστικά επεσήμανε ότι «οι πόλεις οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τρεις παραμέτρους στα θέματα αστικής κινητικότητας: την ασφάλεια, την προσβασιμότητα και τη διαθεσιμότητα».
Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο οι άντρες θα μετακινούνται όπως οι γυναίκες…
Ως ένα διαφωτιστικό παράδειγμα βιώσιμης και φυλετικά ίσης αστικής κινητικότητας μπορεί να αναφερθεί η περίπτωση της σουηδικής πόλης Umea, η οποία υπήρξε επικεφαλής του δικτύου URBACT GenderedLandscape. Στην εν λόγω πόλη όλες οι αποφάσεις σχεδιασμού και συγκοινωνιών λαμβάνονται βάσει συλλογής και ανάλυσης δεδομένων κατηγοριοποιημένων ανά φύλο. Οι έρευνες αστικής κινητικότητας που διεξάγονται παρέχουν στον δήμο πληροφορίες σχετικά με το πρόσωπο που μετακινήθηκε, την ημερομηνία της μετακίνησης, τον προορισμό και το μέσο μεταφοράς που χρησιμοποιήθηκε. Στο πλαίσιο αυτών των ερευνών, διαπιστώθηκε ότι το 60% των ταξιδιών εντός της πόλης πραγματοποιούνται με βιώσιμα μέσα μεταφοράς (περπάτημα, ποδηλασία και δημόσιες συγκοινωνίες), ενώ ο επίσημος στόχος που έχει τεθεί είναι στο 65%. Επιπλέον, εξετάζοντας την ανάλυση δεδομένων ανά φύλο, παρατηρείται ότι το 66% των γυναικών στην πόλη Umea χρησιμοποιούν βιώσιμα μέσα μεταφοράς, ενώ στους άντρες το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται στο 55%. Συνεπώς, εάν οι άντρες μετακινούνταν εντός της πόλης με τον ίδιο τρόπο που μετακινούνται οι γυναίκες, ο επίσημος στόχος θα είχε ήδη επιτευχθεί.
Τα παραπάνω ευρήματα έχουν ωθήσει τις τοπικές αρχές να εστιάσουν τις δράσεις τους σε «ανδροκρατούμενους» εργασιακούς χώρους προκειμένου να υπάρξει η μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα στη διαχείριση του επίμαχου ζητήματος. Μέσα από μελέτες παρατήρησης και συνεντεύξεις με επιχειρήσεις και εργαζομένους, το πολιτικοδιοικητικό προσωπικό του δήμου διερεύνησε ζητήματα υποδομών, όπως η τοποθεσία των στάσεων λεωφορείων, η συχνότητα των δρομολογίων, καθώς επίσης ευρύτερα ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση του προσωπικού χρόνου, τον διαμοιρασμό ευθυνών στο σπίτι και την οικογενειακή φροντίδα, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κατανέμονται οι υποχρεώσεις αυτές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ως άμεσο επακόλουθο των εν λόγω ευρημάτων, η πόλη της Umea προέβη σε τροποποιήσεις του προγράμματος των λεωφορειακών δρομολογίων και δημιούργησε επιπλέον στάσεις. Επίσης, δημιουργήθηκαν επιπλέον θέσεις στάθμευσης για ποδήλατα σε εταιρικές εγκαταστάσεις, ενώ ορισμένες επιχειρήσεις χορηγούν πρόσθετες ημέρες διακοπών στους εργαζόμενους εκείνους που μετακινούνται με βιώσιμα μέσα μεταφοράς. Τελικά, αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στο πεδίο της αλλαγής κανόνων και πρακτικών έναντι των εργαζομένων.
Η πόλη της Umea αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα βιώσιμης και φυλετικά ίσης αστικής κινητικότητας, ενώ αντίστοιχες παρεμβάσεις σε πόλεις όλης της Ευρώπης προφανώς και παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις μεταξύ τους. Παρόλ’ αυτά, η έμφαση στη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων με κατηγοριοποίηση ανά φύλο επιτρέπει σε καθεμία πόλη να κατανοεί τις διαφορετικές δυναμικές που αναπτύσσονται στο πεδίο της πράξης, ούτως ώστε να είναι σε θέση να αξιολογεί και να παρακολουθεί τον αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης σε ζητήματα ισότητας των φύλων.
